Palmiarnia miejska w Gliwicach

„Gliwickie Metamorfozy”

Palmiarnia Miejska w Gliwicach

Małgorzata Malanowicz

Zdjęcia: K. Koch, M. Malanowicz, M. Pęczak, M. Wrodarczyk

Gliwice 2018

www.gliwiczanie.pl

gliwickie_metamorfozy@op.pl


	HISTORIA do 1945 roku

	Park Miejski (Stadtpark) powstał przed rokiem 1895, teren ten na planach z 1880 roku oznaczony jest jeszcze jako użytek rolny. Zajmował on powierzchnię 8 ha, a w jego kształtowaniu niewątpliwie odegrały rolę koncepcje C.J.Loudona i G.E.Hausmanna. Park miał charakter krajobrazowy, a na jego terenie znajdowały się również szklarnie. Widoczny na fotografiach tzw Domek Ogrodnika, był siedzibą inspektora Richarda Riedla, dyrektora ogrodów miejskich.







	Zapowiedzią nowej gliwickiej atrakcji jaką stała się palmiarnia – była zorganizowana jesienią 1924 roku wystawa botaniczna (nazwana "wystawą palmową"). Dyrektor ogrodów miejskich Richard Riedel rozpoczął gromadzenie egzotycznych roślin już w roku 1913, jednak brakowało pieniędzy na budowę dla nich zimowego ogrodu. Wystawa miała więc znaczenie promocyjne. Na powierzchni ok. 1000 m² prezentowano palmy z rejonu Morza Śródziemnego i Wysp Kanaryjskich oraz kwiaty.





	Wystawa przyniosła spodziewane efekty w postaci hojnych fundatorów i już w sierpniu 1925 roku mieszkańcy Gliwic mogli się cieszyć nowym obiektem.



	Oprócz roślin były tu terraria i klatki dla egzotycznych zwierząt, ale jedną z największych atrakcji była Victoria regia, królowa roślin wodnych umieszczona w specjalnie dla niej przeznaczonym basenie.



	Wzrost palm wymusił wybudowanie w 1935 roku wysokiej szklarni o wymiarach 28 x 18 m o wysokości 12 m. Powiększono też kaktusiarnię i dobudowano kolejne akwaria.


	LATA 1945-1964

	W 1945 roku zespół palmiarni uległ niemal całkowitemu zniszczeniu. Działania wojenne, brak opieki i pożywienia dla zwierząt oraz silny mróz były powodem tak znacznej dewastacji, że myślano o utworzeniu tu zajezdni autobusowej. Jednak dzięki poświęceniu garstki osób z inż. Krzeczewskim i ogrodnikiem Krywalskim na czele, którzy odbudowali budynki i zdobyli rośliny zwożąc je niemal z całej Polski – w październiku 1948 roku palmiarnia mogła znów przyjmować zwiedzających.



	Wykonywane na bieżąco naprawy nie mogły na dłuższą metę zastąpić generalnego remontu – stan obiektów nieustająco się pogarszał, tak że zaczął zagrażać zwiedzającym. Przy okazji planowanego remontu zamierzano też powiększyć istniejącą palmiarnię lub całkowicie przebudować istniejący obiekt. Ostatecznie Palmiarnię zamknięto dla zwiedzających w 1985 roku.


	HISTORIA BUDOWY NOWEJ PALMIARNI

	Pierwsze zamysły przebudowy i rozbudowy palmiarni zrodziły się już w roku 1964. Zlecenie na wykonanie projektu otrzymał Miastoprojekt Gliwice. Z kilku koncepcji wybrano wariant nr 5, który zakładał budowę obiektu niemal dwukrotnie przekraczającego powierzchnię obiektu istniejącego. Z uwagi na występującą w tym rejonie kurzawkę oraz szkody górnicze zaproponowano układ ośmiu oddylatowanych pawilonów opartych na rzucie trójkąta (trójkątną strukturę pawilonu "kwadratowego" wyznaczają spadki dachu) co gwarantowało większą sztywność i lepszą statyczność.

	grubsza linia to zarys starych pawilonów



	Wielką zaletą przyjętej koncepcji było to, że pawilon z największymi palmami został "obudowany" nową konstrukcją, tak że było konieczności przesadzania palm, co na pewno nie wyszło by im na zdrowie (a warto wiedzieć, że trzy z nich znajdują się tu od samego początku istnienia palmiarni, tzn od 1924 roku i liczą ponad 160 lat). Projektant przewidział też pozostawienie "na pamiątkę" oraz dla porównania starej i nowej konstrukcji jednego z przęseł starego pawilonu, jednak podczas realizacji przęsło to zniknęło, nie wiadomo na czyje polecenie.




	Jak nam powiedział sam autor, architekt Andrzej Musialik inspiracją dla niego była kalifornijska "Kryształowa Katedra" autorstwa Philipa Johnsona, którą zwiedzał podczas swojej pracy w latach 1970-1980 w biurze projektów "Associated Architects & Planners".









	W gliwickiej palmiarni przestrzenna konstrukcja rurowa została umieszczona na zewnątrz obiektu, co miało wiele zalet: we wnętrzu panuje bardzo wysoka wilgotność co nie służy konstrukcji stalowej, na zewnątrz łatwiej jest też ją konserwować, ponadto cień konstrukcji w pewnym stopniu chroni rośliny przed nadmiernym punktowym nasłonecznieniem. Przewidywany do szklenia witrolit oraz szkło zbrojone na dachy, zastąpiono ostatecznie poliwęglanem, co w owym czasie na polskim rynku było nowością.







	Autorzy projektu: mgr inż. arch. Andrzej Musialik – architektura inż. Jan Polak – szkielet stalowy inż. Józef Gajda (Biprohut) – elementy żelbetowe inż. Jarosław Bechowiec (Prozap) – kotłownia i ogrzewanie mgr Honorata Ciapówna – technologia (przy współpracy Jana Namysło) Makieta w skali 1:200: Andrzej Dzienyński (Gliwickie Biuro Projektów Budownictwa Przemysłowego) (makieta została wykonana z tysięcy zapałek, miała zdejmowany dach co pozwalało na prezentację aranżacji wnętrz włącznie z roślinnością) Fotografie makiety: Wiktor Hombek (również GBPBP) Inwestor: Miejskie Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej Koordynatorzy z ramienia inwestora: inż. Kazimierz Fabrykowski (do roku 1985) mgr inż. Marek Kała (za jego przyczyną zastosowano do szklenia poliwęglan – w tym czasie była to w Polsce nowość)



	Realizacja konstrukcji stalowej: "Montochem" Gliwice (na zdjęciach brygada wykonawców)



	W roku 1992 architekci Jan Pallado i Aleksander Skupin przeprojektowali pawilon wejściowy, nadając mu formę jaką znamy dziś.


	30.01.1998 – ponowne otwarcie palmiarni



	Obecnie Palmiarnia udostępnia zwiedzającym 5 pawilonów tematycznych: - pawilon roślin użytkowych - pawilon tropiku - pawilon historyczny - pawilon sukulentów - akwaria (od 2013 roku) projekt wykonał arch. Wojciech Student, realizacja GBPB