| |
|
|
|
| |
GENEZA BUDOWY KANAŁU KŁODNICKIEGO
|
|
|
| |
|
|
|
|
Rewolucja przemysłowa w Europie w końcu XVIII wieku wymusiła potrzebę odnalezienia nowych złóż surowców, a zwłaszcza węgla. Pokłady węgla odkryte na Górnym Śląsku około roku 1790 stały się łakomym kąskiem dla rozwijającego się przemysłu Niemiec. Należało teraz opracować projekt przetransportowania tego surowca w głąb kraju.
|
|
|
|
|
|
|
Początkowo chciano wykorzystać w tym celu koryto Kłodnicy, ale szybko z tego pomysłu zrezygnowano.
|
|
|
|
|
|
|
Minister hr. A. von Hoym, po sugestiach swojego zwierzchnika min. Armina, zdecydował o zaprojektowaniu kanału wodnego łączącego Górny Śląsk poprzez Odrę z ówczesnymi Prusami. Zlecił więc w 1788 r. nadinspektorowi grobli i wałów w Brzegu W. Geschkemu opracowanie projektu takiej inwestycji. Przedłożono go królowi Prus Fryderykowi Wilhelmowi II do zatwierdzenia i w 1792 roku rozpoczęto prace budowlane.
|
|
|
|
|
|
|
Hoym nie krył wcale, że głównym celem tej inwestycji jest dostarczenie taniego węgla oraz tanich produktów Śląska do Berlina.
|
|
|
|
|
|
|
Jednak największą rolę w rozbudowie gliwicko-zabrzańskiego przemysłu spełnił hr. Fryderyk Reden, królewski nadradca finansów i zwierzchnik Wyższego Urzędu Górniczego we Wrocławiu.
|
|
|
|
|
|
|
 |
|
|
|
|
|
|
On to bowiem połączył fakt odkrycia złóż węgla w Zabrzu w 1795 roku z Kanałem Kłodnickim. Wymyślił, że oprócz węgla tak potrzebnego Prusom, kanałem można transportować gotowe wyroby hutnicze wyprodukowane tu, na miejscu, dzięki pokładom węgla, rudy żelaza i obfitości wody rzek Kłodnicy i Bytomki.
|
|
|
|
|
|
|
Po zaakceptowaniu pomysłu przez króla Prus Fryderyka Wilhelma II rozpoczęto prace projektowe nad budową huty pod Gliwicami. Umiejscowienie jej akurat tutaj ma związek z rzekami Kłodnicą i Bytomką, które łącząc się nieopodal w jedno koryto zapewniają odpowiednią ilość wody potrzebnej do napędu ówczesnych maszyn hutniczych.
|
|
|
|
|
|
|
Aby nowocześnie zaprojektować całą inwestycję, hr. Reden udał się wraz z inspektorem budowlanym F. Wedingiem do Anglii, która wówczas była pionierem i potentatem hutniczym w Europie. Tu poznali kanały angielskie wraz z pochylniami służącymi do transportu łodzi przy dużych różnicach poziomów bez użycia śluz wodnych.
|
|
|
|
|
|
|
Angielski budowniczy kanałów i pochylni John Smeaton polecił Redenowi swojego ucznia Johna Baildona, młodego, zdolnego inżyniera pracującego wówczas w hucie „Carron Ironworks” koło Larbert w Szkocji. Wg Smeatona, Baildon był jedynym, który mógłby projektować i nadzorować budowę zakładów i urządzeń potrzebnych do obsługi nowoczesnego hutnictwa śląskiego.
|
|
|
|
|
|
|
 |
|
|
|
|
|
|
Hrabia Reden dążył do tego, aby Huta Gliwicka była hutą modelową, czerpiącą pomysły z najnowszych zdobyczy angielskiej rewolucji przemysłowej oraz technologii angielskich i szkockich.
|
|
|
|
|
|
|
Olbrzymie znaczenie odgrywał tu transport surowców i gotowych wyrobów. W rolę przewoźnika – Reden zaprzągł transport wodny jako najtańszy i rozwiązujący wiele problemów.
|
|
| |
|
|
|
| |
|
|
|
| |
KALENDARIUM
|
|
|
| |
|
|
|
| |
KANAŁ KŁODNICKI – GLIWICE
|
|
|
|
|
|
|
|
1788 – Projekt Kanału Kłodnickiego
|
|
|
|
|
|
|
1792 – Rozpoczęcie budowy Kanału Kłodnickiego
|
|
|
|
|
|
|
1794 – Rozpoczęcie budowy Królewskiej Odlewni Żeliwa w Gliwicach
|
|
|
|
|
|
|
1806 – Zakończenie budowy Kanału Kłodnickiego
|
|
|
|
|
|
|
1806 – Początek eksploatacji portu w śródmieściu Gliwic
|
|
|
|
|
|
|
1806 – Budowa pochylni przy Hucie Gliwickiej
|
|
|
|
|
|
|
1822 – Oficjalne otwarcie Kanału
|
|
|
|
|
|
|
1823 – Otwarcie wszystkich 18 śluz Kanału Kłodnickiego
|
|
|
|
|
|
|
1834 – Koniec eksploatacji Kanału Sztolniowego
|
|
|
|
|
|
|
1839 – Rozebranie pochylni przy Hucie Gliwickiej
|
|
|
|
|
|
|
1843 – 1855 – Lata rozkwitu portu i kanału
|
|
|
|
|
|
|
1870 – 1890 – Kryzys przewozów towarowych kanałem
|
|
|
|
|
|
|
1894 – Początek pracy parowego ciągnika barek po kanale
|
|
|
|
|
|
|
1897 – Doprowadzenie kolei wąskotorowej do portu Gliwice (w śródmieściu)
|
|
|
|
|
|
|
1910 – Likwidacja odnogi kanału prowadzącej z Huty Gliwickiej
|
|
|
|
|
|
|
1913 – Otwarcie drogi promenadowej nad kanałem
|
|
|
|
|
|
|
1922 – Osłabienie transportu węgla Kanałem Kłodnickim
|
|
|
|
|
|
|
1934 – 1941 – Budowa nowego Kanału Gliwickiego
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
PRZEBIEG KANAŁU W TERENIE
|
|
|
|
|
|
|
Kanał Kłodnicki przebiegał na całej swojej długości niemal równolegle do rzeki Kłodnicy, w kilku tylko miejscach przecinając ją na zasadach zwykłego skrzyżowania dróg wodnych.
|
|
|
|
|
|
|
Nie inaczej było w obszarze Gliwic. Kanał tak tu poprowadzono, aby przebiegał obok wszystkich ówczesnych fabryk i zakładów służąc jako tania i sprawna droga wodna w kierunku Wrocławia, co skutkowało dostępem do portów rzecznych w głębi Niemiec.
|
|
|
|
|
|
|
 |
|
|
|
|
|
|
W pierwszych latach istnienia kanału, tzn. w latach 1806 – 1834, przy transporcie węgla z kierunku Zabrza i Chorzowa korzystano z pochylni przy Starej Hucie Gliwickiej. Pochylnia ta umożliwiała pokonanie różnicy poziomów między kanałem Sztolniowym a Kłodnickim.
|
|
|
|
|
|
|
Kiedy z przyczyn ekonomicznych zlikwidowano w 1834 roku Kanał Sztolniowy, niepotrzebna też stała się pochylnia przy hucie. Rozebrano ją więc kilka lat później jak również istniejący tu mały port przeładunkowy.
|
|
|
|
|
|
|
 |
|
|
|
|
|
|
Gliwicki odcinek Kanału Kłodnickiego rozpoczynał się więc przy starej Hucie Gliwickiej, z której specjalną odnogą odpływały barki z gotowymi jej wyrobami. Odnoga ta miała swój początek wewnątrz jednego z budynków huty służącego jako zadaszony port załadunkowy. Budynek ten, kilkakrotnie już przebudowany, istnieje do dziś na terenie GZUT-u.
|
|
|
|
|
|
|
 |
|
|
|
|
|
|
Dla potrzeb ruchu pieszego nad tą odnogą zbudowano mostek, istniejący jeszcze w latach powojennych.
|
|
|
|
|
|
|
 |
|
|
|
|
|
|
 |
|
|
|
|
|
|
Na jednej z rycin przedstawiających kanał w pierwszych latach istnienia widać rejon ul. Jagiellońskiej z domem Holtzhausena w tle.
|
|
|
|
|
|
|
 |
|
|
|
|
|
|
Barki płynąc dalej mijały niewielki port przeładunkowy w okolicy dzisiejszej ul. św. Katarzyny.
|
|
|
|
|
|
|
 |
|
|
|
|
|
|
 |
|
|
|
|
|
|
Port ten zbudowano dla potrzeb jednego z zakładów Huldschinsky'ego przy ul. Jagiellońskiej, czyli późniejszej Huty 1-go Maja. Tu głównie odbywał się przeładunek węgla, gdyż inne swoje wyroby zakłady transportowały koleją.
|
|
|
|
|
|
|
 |
|
|
|
|
|
|
Widok z mostu na ul. Dworcowej w kierunku ul. Częstochowskiej i ul. Nasyp:
|
|
|
|
|
|
|
 |
|
|
|
|
|
|
Dalej trasa kanału wiodła pod mostem na dzisiejszej ul. Częstochowskiej, a następnie pod mostem na ul. Dworcowej.
|
|
|
|
|
|
|
 |
|
|
|
|
|
|
W roku 1806 w samym centrum miasta między ul. Dworcową a ul. Zwycięstwa znalazł swe miejsce duży port śródlądowy o wielkim znaczeniu gospodarczym.
|
|
|
|
|
|
|
 |
|
|
|
|
|
|
Doprowadzona tu w roku 1897 linia kolei wąskotorowej wspomogła znacznie jego działanie. Znajdowały się tu olbrzymie hale magazynowe, warsztaty naprawcze, a przede wszystkim duża bocznica kolejowa, obok której zwykle piętrzyły się usypane kopce węgla, piasku i żwiru.
|
|
|
|
|
|
|
 |
|
|
|
|
|
|
 |
|
|
|
|
|
|
 |
|
|
|
|
|
|
 |
|
|
|
|
|
|
 |
|
|
|
|
|
|
 |
|
|
|
|
|
|
 |
|
|
|
|
|
|
 |
|
|
|
|
|
|
 |
|
|
|
|
|
