Początek miastu dała osada górników przy kamieniołomie, której strzegł warowny gródek. W I poł. XIV w. na jego miejscu wzniesiono gotycki zamek. Prawa miejskie Pińczów otrzymał w roku 1428. Za sprawą Mikołaja Oleśnickiego miasto stało się ośrodkiem reformacji. W latach 1550–1551 z miasta wypędzono paulinów, a kościół zmieniono w zbór kalwiński. W budynkach poklasztornych powstało słynne na całą Europę Gimnazjum Pińczowskie. W szkole nauczał m.in. Piotr Statorius-Stoiński, wychowanek kolegium w Lozannie. Do Polski skierowany został dzięki pomocy samego Jana Kalwina. Statorius był autorem szczegółowego programu szkoły wydanego pod tytułem „Urządzenie gimnazjum pińczowskiego”. Był to pierwszy tego rodzaju dokument w historii polskiego szkolnictwa. W końcu XVI wieku nastąpiła rekatolizacja Pińczowa.

   W Pińczowie zachowała się jedna z najstarszych synagog w Polsce.