XV.
Pieśni kolędowe.1)424-444
1) W Raciborskiem proboszcz, organista, adjuwant (nauczyciel), kościelny i dwuch czy trzech ministrantów kolęduje na nowy Rok. Po odprawieniu modlitw i poświęceniu domu święconą wodą, ministranci przystępując do gospodarzy, pachołków i dziéwek z dzwonkiem i prosząc o podarunek, śpiewają pieśni kolędowe.
424.
z p. Raciborskiego.
Wstępując do domu gospodarza śpiewają:
Narodził się Chrystus, weselmy się!
Z róży kwiat wykwitnął, radujmy się!
Z żywota czystego,
Z rodu królewskiego, —
Chrystus narodził się.
Z dawna obiecany, weselmy się!
Jest na świat posłany, radujmy się!
Z żywota czystego i t. d.
Człowieczeństwo nasze, weselmy się!
Raczył przyjąć na się, radujmy się!
Z żywota czystego i t. d.
Djabeł cale złupion, weselmy się!
A człowiek wykupion, radujmy się!
Z żywota czystego i t. d.
Na to się narodził, weselmy się!
Aby grzéchy zgładził, radujmy się!
Z żywota czystego i t. d.
Zorza jasna weszła, weselmy się!
A ciemność już przeszła, radujmy się!
Z żywota czystego i t. d.
Bliskie przyjacielstwo, weselmy się!
Ma z nami już Bóstwo, radujmy się!
Z żywota czystego i t. d.
Będąc synem bożym, weselmy się!
Stał się naszym bratem, radujmy się!
Z żywota czystego i t. d.
Który grzmi na niebie, weselmy się!
Płacze, drży we żłobie, radujmy się!
Z żywota czystego i t. d.
Co wszym wszystko daje, weselmy się!
Ubogim się, staje, radujmy się!
Z żywota czystego i t. d.
Który żywi wszystko, weselmy się!
Piersi ssie panieńskie, radujmy się!
Z żywota czystego i t. d.
Przyodziewa wszystko, weselmy się!
Sam leżący nago, radujmy się!
Z żywota czystego i t. d.
Bądź cześć, chwalą, Panie! weselmy się!
Za twe narodzenie, radujmy się!
Z żywota czystego i t. d.
___________________________________________
425.
z p. Raciborskiego.
Ministranci prosząc o kolędę:
Wszyscy słuchajcie,
A pozór1) dajcie
Na to, co wam będziem śpiéwać
I dobrego wam winszować
Na ten przyszły czas,
Wszystkim wespół wraz.
Żyjcie szczęśliwie,
I téż zgodliwie!
Niechaj wam się wszystko rodzi,
I zawsze się dobrze wodzi,
Każdego wieku,
I tego roku.
Lecz śpiéwać darmo,
Boli to gardło.
Gospodarzu, bądź tak szczodry,
Daj nam za to choć grosz dobry;
Nie opuszczaj nas,
Pamiętaj na nas!
Przetóż w téj dobie
Radzimy sobie;
Pokaż twoje dobrotliwość,
Kolędnikom szczodrobliwość,-
Dobrą kolędę,
Niżli odéjdę.
A jeśli nie dasz,
Nami pogardzasz,
Nie będziesz miał pożegnania,2)
Ani w niébie przebywania,
Dla twéj skąpości,
I nieczynności.
Wy, gospodynie,
Bądźcie tak szczodre,
Na korakel3) księdzu dajcie,
Na preceptora téż dbajcie; —
Bóg to nadgrodzi,
Len się wam zrodzi.
Ślubujemy wam,
Że to dobry Pan.
Za to, co dacie do dzwonka,
Córkom waszym Bóg małżonka
Da téj to zimy.
Lub przede żniwy.
Dziewki, pachołcy,
Mali i wielcy!
I wy kolędę gotujcie,
Szczodremi się pokazujcie,
Nam tu szkolnikom,
I niewolnikom.
Bo oni przez dzień,
I rok, każdy dzień,
Zaśpiéwają wam w kościele,
Choć tam często was nie wiele,
Chwalący tego
Boga naszego.
Gdy tam przyjdziecie,
To się ciśniecie,
Ze swawolą przychodzicie,
Drzymotami się bawicie, —
Chociaż w kościele,
Takich jest wiele.
A który stary,
Wspomni na mary,
Tobie nieba winszujemy,
Bo się. daléj iść stroimy,
Indziéj zaśpiewać,
A kolędę brać.
1) Baczność.
2) Błogosławieństwa.
3) Komża.
___________________________________________
426.
z p. Raciborskiego.
Ministranci z dzwonkiem prosząc wszystkich o kolędę:
Kolędujemy,
Przyśpiewujemy,
Myślimy, że nie darmo
Czynimy nasze larmo.
Po groszu dostawamy,
Komu tylko śpiéwamy,
Śpiewamy.
Mała jest szkoda,
Gdy nam kto co da.
Wiele my nie żądamy,
Choć radzi więcéj mamy.
Pan Bóg płaci darunki,
Co wpadają w te dzwónki,
W te dzwónki.
Patrz! dobywają,
W kapsach szukają.
Braciszku! jeno śpiéwaj,
Wdzięczne głosy dobywaj;
Ze serca uprzéjmego,
Weźmiemy co znacznego,
Znacznego.
Ach, nie bawcie nas,
Mamy krótki czas.
Dajcie nam, co macie dać.
Trzeba nam się pośpiechać.
Wasi sąsiedzi mili
Téż nas do się prosili,
Prosili.
___________________________________________
427.
z p. RaciborskiegoSzczęście, zdrowie, pokój święty winszujemy wam.
Gospodarzu z gospodynią, i waszym dziatkom.
Z daleka się bierzemy,
Nowinę wam niesiemy,
To wam powiemy:
Narodziło się dzieciątko w mieście Betlehem,
A tam leży niewiniątko na twardéj słomie;
Drży od zimy, płacze, stęka,
Ojciec jego i matynka
Ukrywają go.
Uwinęli go w pieluszki, i leży w żłobie,
Bez pierzynki, bez poduszki, cóż pocznie sobie?
Dajcie nam co do dzwoneczka,
Będzie to dla dzieciąteczka,
Przy tém i dla nas.
___________________________________________
428.
z p. Raciborskiego.
Przyszliśmy tu do was kolędować,
A wam szczęścia, zdrowia powinszować;
My tu od was nie pójdziemy,
Choćbyście pożyczać mieli
Téj to kolędy.
Gospodarzu, z żoną i z dziatkami
Potrząsajcie kapsa z piéniądzami;
Nie możem się długo bawić,
Trza nam kolędę odprawić,
Po wsi i wszędzie.
Szczęścia, zdrowia my wam winszujemy!
A za was się Bogu pomodlimy:
Żeby was Bóg opatrowal,
A was żegnał (albo: was pożegnał), obdarował
Na ten nowy rok.
___________________________________________
429.
z p. Raciborskiego.
Co to nowego,
Niesłychanego!
Anieli śpiéwają,
Wesoło się mają,
Hopsasa!
W Betlehem, mieście,
Narodziło się
Z panienki przeczystéj,
Dzieciątko szlachetne,
Hopsasa!
My tam pójdziemy,
Dary weźmiemy,
Kęs chleba jasnego,
Barana tucznego,
Hopsasa!
My was dzierżymy,
A nie puścimy,
Aż nam dacie piętak,
Bo obyczaj jest tak,
Hopsasa!
___________________________________________
430.
z p. Raciborskiego.
Ministranci do dziewczyn:
Kolędujemy tobie,
Dziéweczko, w tej to dobie;
Za to, co kolędę dasz,
Tego roku się wydasz.
Która nic nie daruje,
Szczęście sobie popsuje;
Bo się jak żyw nie wyda,
Choćby chciała i żyda.
Ale która nam co da,
Zaiście się wnet wyda;
Dostanie co szwarnego,
Mężyczka uprzéjmego.
Dostanie rolę, statek,
Stodołę, kopę dziatek;
Będą się dobrze mieli,
Jako w niebie anieli.
___________________________________________
431.
z p. Raciborskiego.
Posłuchaj że, ty panienko, co ci powiémy,
A daj pozór na te słowa, które śpiéwamy:
Że ty czeskim nie zbogacisz,
Ani wiele nie zapłacisz, —
Tak ci powiémy.
Za to ci powinszujemy, cobyś ty rada,
Ażebyś się ty nie wzięła jakiego dziada;
Tylko synka młodego,
Dawno tobie miłego, —
Tak nasza rada.
Jeśli nam dobrze zapłacisz, to ci powiémy,
Iż ci tego, co go kochasz, wnet namówimy.
Brzęknij czeskim do dzwoneczka,
Boś ty jest szwarna dziéweczka —
Szwarna panienka.
___________________________________________
432.
z p. Raciborskiego.
Posłuchaj, dziéweczko, co kolędujemy,
Jak tobie uprzéjmie szczęścia winszujemy:
Żebyś dostała miłego,
Bogatego i dobrego,
Na ten nowy rok.
Wiec według możności pokaż nam się szczodrą,
Będziem cię wychwalać, żeś grzeczną i dobra,
Żeś jest mądra i robotna,
Szwarna, piękna i ochotna,
Tak się wnet wydasz.
Gdy nam co darujesz za kolędowanie,
Czeski albo więcéj za nasze śpiewanie:
Nie będzie twa żadna szkoda,
Bo ci się stanie nadgroda, —
Bo się wnet wydasz.
___________________________________________
433.
z p. Raciborskiego.
Dziękując dziewczynom za kolędę:
Dobregoś się poradziła, iżeś nam co dała,
Wszakbyś się ty tego roku nie była wydała.
Jeśli nam jeszcze więcéj dasz,
Ślubujem` ci tego doznać,
Kogo dostać masz.
___________________________________________
434.
z p. Raciborskiego.
Do łakomych dziewczyn:
Żeś jest skąpa i łakoma, mówimy śmiele,
Prędzej byśmy z staréj krowy wytłukli cielę,
Niż na tobie grosz jaki,
Kupić sobie tabaki.
Ty się jakżyw już nie wydasz,
Musisz zostać tak! —
___________________________________________
435.
z p. Raciborskiego,
Dziękując pachołkom za kolędę:
Za kolędę niech cię żegna Bóg, parobku miły!
Któryś nam dał za śpiewanie, według twojéj siły;
Ażebyś ty dostał piękną,
Szwarną, grzeczną i bogatą
Na ten nowy rok!
___________________________________________
436.
z p. Raciborskiego.
Do pachołków którzy kolędy nie dali:
Małoś nam dał za śpiéwanie, o parobku miły!
Nie bądźże tak dla szkolarzy, do dawania zgniły!
Jeśli nic nie darujesz,
Szczęście sobie popsujesz.
Nie dostaniesz twéj dziéweczki,
Jak se winszujesz.
___________________________________________
437.
z p. Raciborskiego.
Lepiéj nam było tę parę
Na gorzką kaszę schować,
Niżeliśmy wam tu mieli
Tak pięknie kolędować.
Będziem wszystkim powiadać,
Żeście nic nie chcieli dać,
Żeście skąpi i łakomi, —
Tak was będziem wychwalać.
___________________________________________
438.
z p. Raciborskiego.
Dziękując gospodarzom za kolędę:
Raczże Pan Bóg nadgrodzić wam za to stokroć tysięcy:
Rży, konopi, grochu, lnu i prosa, żyta najwięcéj,
Jęczmienia, owsa, wyki,
Dla krów, koni i byki, —
Kartofli, kapusty,
By był wieprz tłusty. —
A teraz się, gospodarzu miły, z wami rozstajem,
Za te ucztę, według waszéj siły, za to dziękujem.
Nie miéjcie za złe tego
Odwiedzenia naszego;
Z Panem Bogiem naszym
Bądźcie tym czasem!
___________________________________________
439.
z p. Raciborskiego.
Bóg wam zapłać, panie gospodarzu, za tę kolędę;
I wam takie, pani gospodynko, niech się tak stanie.
W domu, jako na polu,
W ogrodzie i na roli,
Jabłka, śliw, pszenicy, —
Gruszek najwięcéj.
Każda krowa niech się wam ocieli, żber mléka dawa,
Każda kurka trzy razy kurczęta co rok wydawa.
Świnie téż i prosięta,
Jagnięta i cielęta.
Aby się mnożyły
A tłuste były.
Góra wasza, stodoły, sypanie, niech pełne będą;
Konie wasze, jak téż i źrebięta, niechaj wierzgają;
I wszelkie za to szczęście
Dajże im Panie Boże,
Wam, gospodarzowi,
Dobrodziejowi.
Gospodynce, dziatkom, przyjaciołom, zdrowie daj, Panie!
Niechaj każdy od Pana Jezusa łaski dostanie!
Pachołek, jak téż dziewka,
Poganiacz i pastérka, —
Byście się cieszyli,
A was słuchali.
A teraz się, gospodarzu miły, z wami rozstajem,
Za te ucztę, według waszéj siły, za to dziękujem.
Nie miéjcie za złe tego
Odwiedzenia naszego;
Z Panem Bogiem naszym
Bądźcie tym czasem!
___________________________________________
440.
p. Lublinieckiego.
Witaj królu nowy,
Synu Dawidowy!
Ty nas masz wybawić,
I w niebie postawić.
Witaj, królewiczu,
Niebieski dziedzicu!
Hej kolęda, kolęda!
Mości gospodarzu,
Domowy szafarzu,
Nie bądź tak ospały,
Każ przynieść gorzały
Dobréj z alembika,
I do niéj piernika.
Hej kolęda, kolęda!
Mości gospodarzu,
Domowy szafarzu,
Każ dać obiad hojny,
Boś pan bogobojny.
Chciéj posilić duszę,
Nim się z miéjsca ruszę.
Hej kolęda, kolęda!
Kaczki do rosołu,
Sztuka mięsa z wołu,
Gąski przypiekane,
Zjemy to, mość panie.
Każ upiéc pieczenia,
Weźmiemy w kieszenia.
Hej kolęda, kolęda!
Indyk do podléwy,
Panie miłościwy,
I udzik zajęczy,
Do tego co więcéj,
I to czarne prosię,
Pomieścić ono się.
Hej kolęda, kolęda!
Mości gospodarzu,
Domowy szafarzu,
Kaź dać flaszę wina,
Bo w brzuchu ruina.
Nie czekaj ruiny,
Daj połeć słoniny.
Hej kolęda, kolęda!
Mości gospodarzu,
Domowy szafarzu,
Każ spichlérz otworzyć
I miechy nasporzyć,
Żyta we dwa wory
I krowę z obory.
Hej kolęda, kolęda!
Pszenicy dwa miechy,
Dla lepszéj uciechy,
Tatarki na kaszę,
Kocham przyjaźń waszę;
Jagieł, jeślić macie,
Toć nam z korzec dacie.
Hej kolęda, kolęda!
Na piwo jęczmienia,
Konia do ciągnienia,
Grochu téż z pół wora,
Z tutajszego dwora.
Rzepy choć z pół miary
Dla lepszéj ofiary.
Hej kolęda, kolęda!
Mości gospodarzu,
Domowy szafarzu,
Każ dać żupan stary
I kontusz do pary,
Każ dać bóty stare,
Albo nowych parę.
Hej kolęda, kolęda!
Mościa gospodyni,
Domowa mistrzyni,
Pokaż swoje łaskę,
Każ dać masła faskę;
Jeżeli nie masła,
Każ dać kopę séra.
Hej kolęda, kolęda!
Mościa gospodyni,
Domowa mistrzyni,
Pokaż swoję łaskę;
Każ upiéc kiełbaskę;
Jak ją prędko zjemy,
Pięknie dziękujemy.
Hej kolęda, kolęda!
___________________________________________
441.1)
z p. Bytomskiego.
U tego pana
Biała kamienica;
Urodzi się żyto
I jara pszenica.
Dajże Panie Boże,
Coby się zrodziła,
Coby nas ta pani
Na żniwo prosiła
Jeszcze nie żniecie,
Ani nie wiążecie,
A już wiecie, co za nię
Odbierzecie.
Zbierzecie, zbierzecie
Trzy bite talary,
Będą wam się
Po stole kulały;
Trzy bite talareczki
Do skrzyneczki
Będą biegały
Niby przepióreczki.
1) Porównać pieśń 424.
___________________________________________
442.
z. Rybnickiego.
Bóg wam zapłać, panie gospodarzu,
Za tę kolędę,
I wam takie, moja gospodynko,
Niech się tak stanie,
W domu i na polu
W ogrodzie, na roli,
Jabłka, pszenica,
Owies, jarzyca.
Każda krówka niech się wam ocieli,
Żber1) mléka dawa;
Każda kurka trzy razy kurczątka
W roku oddawa.
Świnie i prosięta,
Jagnięta, cielęta,
By się mnożyły
I tłuste były.
Góra wasza, stodoła, sépanie2)
Niech pełne będzie;
Konie także i wasze źrebięta
Niechaj wiérzgają
Wszelkie za tém szczęście
Daj to, Panie Boże,
Gospodarzowi
Dobrodziejowi.
Gospodynce, dziatkom, przyjaciołom
Zdrowie daj Panie!.
Niechaj każdy od Pana Jezusa
Łaski doznaje;
Parobek i dziéwka,
Poganiacz, pasterka,
By się cieszyły
I was słuchały.
1) Ceber.
2) Spichrz.___________________________________________
443.
z p. Rybnickiego.
Mości gospodarzu,
Domowy szafarzu!
Nie bądź tak ospały,
Daj Bogu pochwały,
Daj nam z alembika.
A potém piernika.
Hej kolęda, kolęda!
Chleba pytlowego
I masła do niego.
Każ stoły nakrywać
I talérze zmywać;
Każ dać obiad hojny,
Boś pan bogobojny.
Hej kolęda, kolęda!
Kaczka do rosołu,
Sztukę mięsa z wołu,
Z gęsi przysmarzenie,
Zjémy to, mość panie.
I cząber zajęczy,
I do niego więcéj.
Hej kolęda, kolęda!
Jędyk do podléwy,
Panie miłościwy;
I to czarne prosię,
Pomieści i to się.
Każ upiéc pieczonki,
Weźmiem do kieszonki.
Hej kolęda, kolęda!
Mości gospodarzu,
Domowy szafarzu.
Każ dać butel wina,
Bo w brzuchu jest zima.
Dla większéj ofiary
I kiełbasy staréj.
Hej kolęda, kolęda!
___________________________________________
444.
z p. Rybnickiego.
Dobry wam dzień, gospodarzu nasz miły,
Już dzisiaj rok, jakeśmy tu nie byli.
Radzi wy nas bez pochyby widzicie,
Bo nie darmo rękę w kapsie dzierzycie.
Żegnaj was Bóg, gospodarzu nasz miły,
Kiedyście dobrą kolędę dziś dali.
Ta wasza gospodynka niech się téż nie leni,
Bo i od niéj też radzibyśmy co dostali.
Da ona nam dzisiaj co do dzwonka,
Daje i Pan Bóg przed żniwami téż Janka.
___________________________________________